Artefact van de maand: Imitatie Hollandse tabakspijpen in Antwerpen

Over de tabakspijpen die worden opgegraven in Vlaanderen is slechts op beperkte schaal gepubliceerd. Toen een groot aantal in Antwerpen gevonden tabakspijpen voor onderzoek werd aangeboden, was dit een mooie gelegenheid om dit rookgerei te onderzoeken. Klopt het dat zowel in de 17de als in de 18de eeuw veel tabakspijpen uit Holland werden geïmporteerd? En hoe zit het met de lokale Antwerpse tabakspijpenproductie die vooral vanaf de tweede helft van de 18de eeuw op gang kwam? Hoe zag deze productie er uit en kunnen lokale producten uit belangrijke fabrieken van Carolus Claessens en van (de Hollander) Egbert Harssevoort herkend?

Het antwoord op deze laatste vraag kan eenduidig met ja beantwoord worden. Hierbij werd in Antwerpen niet geschroomd om Hollandse producten te imiteren. De onversierde (ovoïde) tabakspijpen werden door Harssevoort naast het merk H gekroond ook gemerkt met populaire Goudse merken die in Gouda alleen op de allerbeste kleipijpen werden gezet. Een duidelijke vorm van imitatie.

Bij de goedkope tabakspijpen zien we een vergelijkbaar beeld. In de tweede helft van de 18de eeuw werden ze vooral in Schoonhoven en Gorinchem geproduceerd. Een populair motief hierbij was het zijmerk de gekroonde vis boven een drietal golfjes. Boven de kroon staan de letters die verwijzen naar de naam van desbetreffende tabakspijpenmaker. Naast Claessens heeft vooral Harssevoort dit type tabakspijp op de markt gebracht. Op het hier afgebeelde product verwijzen de letters HSV naar zijn achternaam.

Voor geïnteresseerden die meer wil weten over de tabakspijpen gevonden in Antwerpen is de rapportage te verkrijgen via https://www.boekenbestellen.nl/boek/tabakspijpen-en-tabakspijpenmakers-uit-antwerpen/9789464063752

Jan van Oostveen, specialist tabakspijpen en (keur)loden