Artefact van de maand: speelschijven

De geschiedenis van het bordspel gaat verder terug dan je denkt. Dit wordt niet alleen duidelijk uit iconografische en historische bronnen maar ook door allerlei speelvoorwerpen die in het archeologisch bodemarchief opduiken.

Zo werden tijdens opgraving op de Grote Markt te Mechelen verschillende middeleeuwse speelschijven teruggevonden. Het gaat zowel om gedecoreerde houten exemplaren als simpele aardewerken schijfjes die gerecupereerd werden uit afgedankte daktegels. Aardewerken exemplaren werden niet alleen uit bouwkeramiek vervaardigd maar soms ook uit potscherven. In beide gevallen was het een kwestie van de scherf tot de gewenste grootte te herleiden en de hoeken af te ronden. Speelschijven zijn alledaagse voorwerpen die zowel door kinderen als volwassenen werden gebruikt.

In tegenstelling tot bv. schaakstukken behoorden speelschijven niet exclusief tot één spel toe. Er bestaat een hele resem aan spelen die gebruikmaken van speelschijven: dammen, molenspel, triktrak of kwaakbord (een variant van het Engelse backgammon), etc. Hoewel deze spelletjes door jong en oud werden gespeeld waren sommigen, zoals triktrak, eigenlijk gokspelen waarbij vaak om grof geld werd gespeeld. Dit zorgde ervoor dat de autoriteiten ze soms aan banden probeerden te leggen. Zo werden ze in sommige steden verboden terwijl in andere het alleen werd toegestaan tijdens jaarmarkten of andere festiviteiten.

Dana Piessens, specialist (post)middeleeuws aardewerk